Instytucje Skarbu Państwa w międzywojennym Rybniku

Urząd Skarbowy Podatków i Opłat Skarbowych

Rybnicki urząd zmieniał swe siedziby w Rybniku. Pełna jego nazwa brzmiała: Urząd Skarbowy Podatków i Opłat Skarbowych. Powołany został do życia na podstawie rozporządzenia Wojewody Śląskiego 10 lipca 1922 r. Już wcześniej 30 czerwca polscy urzędnicy kierowani przez delegata Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego przejęli agendy od niemieckiego Finanzamtu. Początkowo polski urząd zajmował lokale po pruskim urzędzie. Później przejściowo – miał swą siedzibę w Hotelu Śląskim na ul. Raciborskiej. Jednakże już w marcu 1923 nabył na własność budynek w/w Finanzamtu od niemieckiej Urzędniczej Spółki Budowlanej, w którym umieścił swe biura. Willa dawnego niemieckiego Wydziału Finansowego, a potem polskiego Urzędu Skarbowego stoi do dziś na rogu ulic Mikołowskiej i Długosza.  Ciekawa architektonicznie straciła już na swym wyglądzie. W 1936 US przeprowadził się do nowego budynku jaki postawiono na ul. Piłsudskiego, obecnie Powstańców Śląskich.

Do marca 1923 jako pierwszy kierował Urzędem starszy inspektor podatkowy Smolarczyk. Następnie jego miejsce zajął inspektor skarbowy dr Aleksander Krywyj, który kierował Urzędem Skarbowym w Rybniku do maja 1927, kiedy to został przeniesiony na stanowisko Naczelnika US w Sosnowcu. Na jego miejsce w Rybniku pojawił się inspektor skarbowy Karol Krukurka, który w czerwcu 1929 zajął podobne stanowisko w Końskiem. Wreszcie urząd naczelnika rybnickiego Urzędu Skarbowego powierzono inspektorowi skarbowemu Władysławowi Nawratilowi. W 1938 jako naczelnik rybnickiego US wymieniany jest P.Szymberski. Przedwojenna rybnicka gazeta podawała terminy wyjazdu i powrotu z urlopu naczelnika rybnickiego US, aby petenci wiedzieli kiedy mogą mu przedstawiać swe sprawy, a kiedy nie. Asesorem przy Urzędzie Skarbowym w Rybniku był Paweł Zellner. W 1928 jako naczelnika Wydziału Akcyz i Monopoli przy US podano P. Cichockiego.

Rybnicki urząd, co warto zaakcentować, obejmował swą kontrolą największy w śląskim województwie obszar.  32 urzędników sprawowało pieczę nad całym powiatem, a więc trzema miastami: Rybnikiem, Wodzisławiem i Żorami oraz 119 gminami wiejskimi, czyli obszar liczący 208 tys. mieszkańców.

Inspektorat Kontroli Skarbowej w Rybniku utworzono w 1926 r. Obejmował teren dawnych jednostek tego typu, a więc Rybnik, Żory i Czerwionkę pokrywając się z aktualnym obszarem powiatu rybnickiego. Obwód Inspektoratu Kontroli Skarbowej w Rybniku podzielono na 5 rejonów służbowych. Numer 27 nosił rejon rybnicki, 28 – rydułtowski, 29 –wodzisławski, 30 – rejon Czerwionki i 31 rejon żorski. Ogólnie kontrolą objętych zostało 16 firm przemysłowych i 1642 handlowe. Inspektoratem kierował Inspektor Kontroli Skarbowej Andrzej Białoskórski. Miał do pomocy dwóch komisarzy kontroli skarbowej Adama Hołysza i Juliana Mikosia. Całość obszaru liczącego miasta Rybnik, Żory i Wodzisław oraz 121 wsi swymi czynnościami służbowymi obejmowali urzędnicy rejonowi: komisarz Sabin Łotuszko, rewident Wilhelm Połomski, kom. Wojciech Zieleżny, kom. Paweł Szczuka, kom. Michał Michajłów, kom Dymitr Wasylowski, kom. Józef Gabryel i kom. Ignacy Łukaszczyk. W 1938 jako szef Kontroli Skarbowej podany jest Wojciech Zieleżny.

Kasa Skarbowa i Urząd Kastralny

Natomiast Kasa Skarbowa, która powstała 1 lipca 1922 liczyła 8 urzędników. Obejmowała łącznie 127 gmin, w tym trzy miejskie. Podległa Urzędowi Skarbowemu Podatków i Opłat Skarbowych w Rybniku. Swą siedzibę miała jak podano w budynku prywatnym. Kierowali kasą kolejno: Kazimierz Stankiewicz, Henryk Golimontowicz i Franciszek Kufa.

Wreszcie Urząd Katastralny. Działał w Rybniku od 1865. W czasach międzywojnia miał swą siedzibę w gmachu Sądu Grodzkiego. Obszar rybnickiej katastry obejmował miasta Rybnik i Żory, a także 68 gmin powiatu rybnickiego. Wodzisław miał osobny Urząd Katastralny z siedzibą w budynku tamtejszego magistratu. Rybnicki urząd łącznie obejmował 536 km kw. Jego pierwszym kierownikiem w okresie międzywojennym był Adolf Rinke, a po nim od 1 stycznia 1924 referendarz mierniczy inż. Feliks Tyski, który swe biuro miernicze miał na ul. Korfantego. Była to osoba znana w Rybniku ze względu na swe patriotyczne zapatrywania i aktywną działalność społeczną.

Kiedy na początku 1936 rozeszła się pogłoska, że urząd akcyz i monopoli ma być w Rybniku zlikwidowany, a jego kompetencje  przejmie Bielsko rybnicka gazeta z miejsca podniosła alarm domagając się dla dobra miejscowych obywateli pozostawienia urzędu na miejscu. Urząd jednak został w 1937 zlikwidowany, ale tylko jako samodzielna jednostka, gdyż jego kompetencje przejął Urząd Skarbowy Rybnika.

W 1936 rybniczanie poprzez wiadomość w lokalnej gazecie mieli powód do dumy. Na Uniwersytecie Jagiellońskim doktoryzował się rybnicki mecenas Władysław Piotrowski. Bronił pracy, której tematem były podatki od dochodów osób prawnych. Komisji promocyjnej przewodził rektor krakowskiej Alma Mater. Innym z promotorów był profesor – wykładowca prawa skarbowego na tejże uczelni.

Michał Palica

---

Źródło podstawowe – Księga Pamiątkowa Polskiej Administracji Skarbowej na Górnym Śląsku, 1933. Więcej o międzywojennym Rybniku proszę szukać na stronie internetowej www.m578.jasky.pl