Kącik ZUS

W 2009 roku ustalono mi kapitał początkowy. Do jego obliczenia wskazałam zarobki z lat 1989 do 1989. To były lata, kiedy najwięcej zarabiałam, ale wskaźnik z lat 1990 i 1991 nie był zbyt wysoki, bo miałam tam przerwę w pracy. Słyszałam, że obowiązują już przepisy, które pozwalają na korzystniejsze ustalenie kapitału początkowego za niepełne lata zatrudnienia.

Sabina D.

Od 1 października 2013 r. weszła w życie nowelizacja ustawy i emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, która wprowadza zmianę zasad ustalania kapitału początkowego.

Kapitał stanowi jeden ze składników nowej emerytury. Przysługuje ona (co do zasady) osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r. Podstawa wymiaru kapitału może być obliczona na podstawie wynagrodzeń z 10 kolejnych lub 20 dokładnie wybranych lat kalendarzowych – przypadających przed 1 stycznia 1999 r., a w niektórych przypadkach (np. gdy nie ma możliwości przyjęcia pierwszego wariantu z powodu przebywania na urlopie wychowawczym, czy też pełnienia służby wojskowej) również z uwzględnieniem zarobków z faktycznego okresu podlegania ubezpieczeniu. W celu ustalenia podstawy wymiaru kapitału ZUS ustala najpierw stosunek zarobków uzyskanych przez osobę ubezpieczoną w wybranych latach kalendarzowych do przeciętnych wynagrodzeń z tych lat. W wyniku podzielenia sumy tych wskaźników ustalany jest następnie wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału. Mnoży się go przez kwotę bazową obowiązującą w dniu 1 stycznia 1999 r. (tj. 1220,89 zł).

Przed wejściem w życie nowelizacji ustawy emerytalnej, przy ustaleniu podstawy wymiaru kapitału ZUS uwzględniał przeciętne miesięczne wynagrodzenie za cały rok kalendarzowy nawet wówczas, gdy wnioskodawca pozostawał w ubezpieczeniu jedynie przez część tego roku i tym samym – nie zdołał wypracować odpowiednio wysokich zarobków. Wyjątek dotyczył roku, w którym wnioskodawca przystąpił do ubezpieczenia po raz pierwszy. W takim przypadku ZUS uwzględniał przeciętne miesięczne wynagrodzenie wyłącznie za te miesiące, w których wnioskodawca był ubezpieczony.

Od 1 października br. zasada ta dotyczy wszystkich lat, z których ustalana jest podstawa wymiaru kapitału początkowego. Osoby, które wskazały do ustalenia podstawy wymiaru kapitału zarobki z niepełnych lat ubezpieczenia, mogą ubiegać się o przeliczenie według nowych zasad, nawet jeśli ZUS ustalił im już nową emeryturę. Przeliczenie może być dokonane na wniosek lub z urzędu w chwili przyznania emerytury.

---

Jestem emerytem. Od września rozpocząłem pracę na umowę zlecenie. Po przepracowaniu miesiąca i otrzymaniu wynagrodzenia, okazało się, że zostało ono pomniejszone o składki na ZUS i ubezpieczenie zdrowotne. Czy pracodawca z umowy zlecenia ma prawo potrącić mi te składki?

Adam Z. z Wodzisławia

Pracodawca postępuje zgodnie z obowiązującymi przepisami. Umowa-zlecenie nie jest zwolniona ze składek na ZUS i ubezpieczenia zdrowotnego. Jedynie od umowy o dzieło nie trzeba takich składek odprowadzać. Okres opłacania składek ma wpływ na emeryturę. Emerytura może zostać przeliczona na Pana wniosek.

---

Mam 29 lat. W momencie podjęcia pracy nie dokonałam wyboru OFE, bo zapomniałam. Potem okazało się, że ZUS za mnie wylosował fundusz. Teraz jestem w trudnej sytuacji materialnej, nigdzie nie pracuję. Chciałabym móc skorzystać z tych pieniędzy zgromadzonych w OFE, w jaki sposób mogę je odzyskać? I czy mogę się z OFE wypisać na już na dobre?

Kasia z Rybnika

W obowiązującym stanie prawnym nie ma możliwości zrezygnowania z członkostwa w OFE i pobrania zgromadzonych w nim środków. Jedyny wyjątek, (bez możliwości „wybrania swoich składek”), stanowi przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa. Jest to jednak dopuszczalne jedynie na wniosek ubezpieczonego, ubiegającego się o przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury, której uzyskanie uwarunkowane jest nieprzystąpieniem do OFE lub złożeniem takiej właśnie dyspozycji co do zgromadzonych w nim środków. Przykładem może być wcześniejsza emerytura z tytułu pracy w szczególnych warunkach, przyznawana w oparciu o art. 184 ustawy emerytalnej.

Raz złożona dyspozycja przystąpienia do OFE przez osoby, które miały w tym zakresie wybór, tj. urodzone w latach 1949-1968, podobnie jak obowiązkowe członkostwo w OFE osób urodzonych po 31 grudnia 1968 r. są na razie wiążące.

---