Numer: 19 (223)
Data wydania: 04.05.04
U progu gór opawskich
Sąsiadująca z powiatem raciborskim i wodzisławskim ziemia opawska wciąż jest nam mało znana. Tymczasem tuż pod nosem, raptem godzinę drogi od przejść w Chałupkach i Pietraszynie, mamy największe historyczne uzdrowisko Śląska Habsburgów. Nie trzeba jechać nad Solinę, by obejrzeć dużą tamę. Ta znajduje się w pobliskim Krużberku.
Obydwa miejsca znajdują się na południowo-zachodnim krańcu Opawszyzny, nad rzeką Morawicą, w sąsiedztwie parku przyrodniczego. Cenią je sobie miłośnicy jazdy na rowerach górskich i pieszych wędrówek. Ci pierwsi mogą tu pokonywać rozliczne wzniesienia (tzw. Góry Opawskie), oddychając cały czas świeżym i rześkim powietrzem, podziwiając przepiękne widoki.
Wspomniane największe śląskie uzdrowisko należącej niegdyś do Habsburgów ziemi opawskiej to Jańskie Zdroje (z czeskiego Jánské Koupele), nazywane kiedyś Johannisbrunn. Ile uroku ma w sobie to miejsce, obrazuje reprodukowana obok pocztówka z 1914 r. Sezon rozpoczynał się 15 maja, a kończył 31 sierpnia. Kuracjusze zjeżdżali do wytwornych domów zdrojowych, które zachowały się po dziś dzień.
Trochę historii. Uzdrowisko powstało na przełomie XIX i XX w. dzięki pięknemu położeniu, specyficznemu klimatowi i ujęciom wody mineralnej. Walory tych wód znane były już w XVII w. W 1810 r. właścicielem został Jan hrabia z Tenczina, od którego imienia wzięła się też nazwa miejscowości - Jánské Koupele. Zaczęto budować domy zdrojowe i sanatoria, wszystkie położone w romantycznej dolinie Morawicy, porośniętej świerkowymi lasami, chroniącymi uzdrowisko przed wiatrami. Pod koniec XIX w. jego właś-cicielem stał się hrabia Kamil Razumovský, dzięki któremu poczyniono szereg inwestycji, przekształcających Jański Zdrój w jeden z najbardziej znanych w Czechach kurortów. Woda mineralna bogata w żelazo pomagała kuracjuszom chorym na serce i wiele innych schorzeń. Była też rozlewana do butelek i eksportowana. W czasach II wojny światowej utworzono tu ośrodek dla Hitlerjugend oraz hitlerowskich dygnitarzy. Po wojnie dobra znacjonalizowano i utworzono państwowe domy wypoczynkowe.
Obecnie znajduje się tu nadal szereg domów wypoczynkowych. Wokół wytyczono wspaniałe trasy do wędrówek. W latach 90. XX w. odkryto także nowe złoża wód mineralnych.
Położona w pobliżu Zapora Kružberská tworzy zbiornik o powierzchni ponad 300 ha. Pełni funkcje przeciwpowodziowe, stanowi rezerwuar wody dla okręgu ostrawskiego, opawskiego i witkowskiego (transportowana jest na odległość 40 km) a także zasila elektrownię. Decyzja o jej budowie zapadła po katastrofalnych powodziach z 1902 i 1903 r. Niestety, rozpoczęto ją dopiero po II wojnie światowej, a ukończono w 1955 r. Zużyto 25,4 tys. ton cementu. Jej długość to 285 metrów, wysokość 35 metry. Utworzono tu łowiska ryb, ale zakazano uprawniania sportów i pływania. W pobliżu znajduje się skała, wykorzystywana przez miłośników wspinaczki.
Będąc w tym rejonie warto jeszcze udać się do Budišova nad Budišovkou. Niespotykanym w okolicach zabytkiem jest tu kamienny most z XVIII w. z figurą św. Jana Nepomucena. Tuż za mostem, idąc w stronę rynku, jest były młyn, obecnie miejskie muzeum (ekspozycje historyczna i geologiczna - tzw. muzeum łupków), z kołem pamiętającym XVIII w. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1301, choć osada powstała już w II poł. XIII w. Od 1305 r. należała do biskupstwa ołomunieckiego. Największy rozkwit przeżyła w XVI w., gdyż w okolicach eksploatowano srebro. Od 1613 r., na mocy przywileju kardynała Františka z Dietrichštejna (rodzina ta władała Wodzisławiem), jest miastem. W XVII w. jednak nastał poważny kryzys z powodu wojny trzydziestoletniej i pożarów. W XIX w. znane z przemysłu tytoniowego. Trzeba koniecznie zobaczyć stary ratusz z charakterystyczną wieżyczką. Uwagę zwraca monumentalny koś-ciół p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, barokowy, wzniesiony jako fundacja biskupa w latach 1747 - 1755 wedle projektu Matyáše Schwarze.
(waw)
Wspomniane największe śląskie uzdrowisko należącej niegdyś do Habsburgów ziemi opawskiej to Jańskie Zdroje (z czeskiego Jánské Koupele), nazywane kiedyś Johannisbrunn. Ile uroku ma w sobie to miejsce, obrazuje reprodukowana obok pocztówka z 1914 r. Sezon rozpoczynał się 15 maja, a kończył 31 sierpnia. Kuracjusze zjeżdżali do wytwornych domów zdrojowych, które zachowały się po dziś dzień.
Trochę historii. Uzdrowisko powstało na przełomie XIX i XX w. dzięki pięknemu położeniu, specyficznemu klimatowi i ujęciom wody mineralnej. Walory tych wód znane były już w XVII w. W 1810 r. właścicielem został Jan hrabia z Tenczina, od którego imienia wzięła się też nazwa miejscowości - Jánské Koupele. Zaczęto budować domy zdrojowe i sanatoria, wszystkie położone w romantycznej dolinie Morawicy, porośniętej świerkowymi lasami, chroniącymi uzdrowisko przed wiatrami. Pod koniec XIX w. jego właś-cicielem stał się hrabia Kamil Razumovský, dzięki któremu poczyniono szereg inwestycji, przekształcających Jański Zdrój w jeden z najbardziej znanych w Czechach kurortów. Woda mineralna bogata w żelazo pomagała kuracjuszom chorym na serce i wiele innych schorzeń. Była też rozlewana do butelek i eksportowana. W czasach II wojny światowej utworzono tu ośrodek dla Hitlerjugend oraz hitlerowskich dygnitarzy. Po wojnie dobra znacjonalizowano i utworzono państwowe domy wypoczynkowe.
Obecnie znajduje się tu nadal szereg domów wypoczynkowych. Wokół wytyczono wspaniałe trasy do wędrówek. W latach 90. XX w. odkryto także nowe złoża wód mineralnych.
Położona w pobliżu Zapora Kružberská tworzy zbiornik o powierzchni ponad 300 ha. Pełni funkcje przeciwpowodziowe, stanowi rezerwuar wody dla okręgu ostrawskiego, opawskiego i witkowskiego (transportowana jest na odległość 40 km) a także zasila elektrownię. Decyzja o jej budowie zapadła po katastrofalnych powodziach z 1902 i 1903 r. Niestety, rozpoczęto ją dopiero po II wojnie światowej, a ukończono w 1955 r. Zużyto 25,4 tys. ton cementu. Jej długość to 285 metrów, wysokość 35 metry. Utworzono tu łowiska ryb, ale zakazano uprawniania sportów i pływania. W pobliżu znajduje się skała, wykorzystywana przez miłośników wspinaczki.
Będąc w tym rejonie warto jeszcze udać się do Budišova nad Budišovkou. Niespotykanym w okolicach zabytkiem jest tu kamienny most z XVIII w. z figurą św. Jana Nepomucena. Tuż za mostem, idąc w stronę rynku, jest były młyn, obecnie miejskie muzeum (ekspozycje historyczna i geologiczna - tzw. muzeum łupków), z kołem pamiętającym XVIII w. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1301, choć osada powstała już w II poł. XIII w. Od 1305 r. należała do biskupstwa ołomunieckiego. Największy rozkwit przeżyła w XVI w., gdyż w okolicach eksploatowano srebro. Od 1613 r., na mocy przywileju kardynała Františka z Dietrichštejna (rodzina ta władała Wodzisławiem), jest miastem. W XVII w. jednak nastał poważny kryzys z powodu wojny trzydziestoletniej i pożarów. W XIX w. znane z przemysłu tytoniowego. Trzeba koniecznie zobaczyć stary ratusz z charakterystyczną wieżyczką. Uwagę zwraca monumentalny koś-ciół p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, barokowy, wzniesiony jako fundacja biskupa w latach 1747 - 1755 wedle projektu Matyáše Schwarze.
(waw)