Krajan tysiąclecia

Łatka Edward - ur. 21 września 1890 roku w Miliczu-Zamek. Syn Kacpra i Marii z domu Glenc. Ojciec był mistrzem kowalskim, matka gospodynią domową. Szkołę Powszechną ukończył w Pszowie, gdzie rodzina przeprowadziła się w 1902 roku. Uczęszczał do szkoły zawodowej w Raciborzu ucząc się ślusarstwa precyzyjnego. Po zdobyciu zawodu podjął pracę w kotłowni w kopalni „Anna”, jako nadzorca maszynowy. Po wybuchu wojny w 1914 roku najpierw reklamowany przez kopalnię, potem wcielony do wojska niemieckiego. Uczestniczył między innymi w bitwie pod Verdum w 1916 roku. Odznaczony niemieckim „Krzyżem Żelaznym”. W czerwcu 1918 roku zawarł związek małżeński z Marią Buchalik z domu Nowak, z którą miał dwoje dzieci.

 

W pierwszym i drugim powstaniu śląskim nie brał udziału. Będąc pod dużym wpływem przyjaciół oraz kształtując swoje poglądy narodowościowe, zdecydował się przyłączyć do ruchu powstańczego i podjąć walkę z Niemcami razem ze współtowarzyszami pracy. W kwietniu 1921 roku sztab 14 wodzisławskiego pułku piechoty pod dowództwem Józefa Michalskiego powierzył mu dowództwo 3 baonu w Pszowie, w skład którego wchodziły: I kompania z Krzyżkowic, II kompania z Pszowskich Dołów i III kompania z Pszowa, oraz kompania specjalna, składająca się z byłych wojskowych.

 

Już w pierwszych dniach III powstania baon pod jego dowództwem opanował kluczowe miejsca w Pszowie, zajmując dworzec kolejowy, budynek gminny i posterunek żandarmerii, mieszczący się we dworze. Z jego inicjatywy powstańcy zbudowali na stacji kolejowej kopalni „Anna” pociąg pancerny, którego użyli w walce w rejonie Olzy, udaremniając w ten sposób okrążeniu i rozbiciu wojsk powstańczych. Bitwa pod Olzą zalicza się do jednej z najkrwawszych w dziejach powstań śląskich, w której poległo 41 powstańców. W walce tej Edward Łatka zginął od kuli snajpera 23 maja 1921 roku. Został pochowany na pszowskim przykościelnym cmentarzu w sąsiedztwie kaplicy różańcowej. W okresie międzywojennym wystawiono mu piękny nagrobek, który w 1939 roku okupant niemiecki zburzył. Z inicjatywy ówczesnych działaczy ZBoWiD-u pomnik został odbudowany, a na kamiennym pomniku, ukrytym w cieniu drzew widnieje płaskorzeźba przedstawiająca postać powstańca z karabinem. Obok wyryto napis: „Dla Ciebie Polsko i dla Twej chwały”.

 

Sitek Alojzy - ur. 2 stycznia 1903 roku w Skrzyszowie. Syn Józefa i Pauliny. Po ukończeniu szkoły powszechnej rozpoczął naukę w Seminarium Nauczycielskim w Pszczynie. W czerwcu 1919 roku odbył ochotniczo służbę wojskową w Wojsku Polskim w I Pułku Strzelców Bytomskich. W I powstaniu śląskim brał udział w walkach pod Janowem i Mysłowicami. W 1920 roku został zurlopowany do pracy w Polskiej Organizacji Wojskowej. W III powstaniu śląskim brał udział w składzie 14 wodzisławskiego pułku piechoty w walkach o Wodzisław Śl. pod dowództwem Józefa Michalskiego.

 

W 1922 roku przyjął posadę nauczyciela w Wielichowie w woj. poznańskim. W tym samym roku objął kierownictwo Szkoły Powszechnej w Zawadzie a później w Pszowie. W 1926 roku przeniesiony został do Cisówki ( obecnie dzielnica Jastrzębia).
We wrześniu 1939 roku jako porucznik Wojska Polskiego został zmobilizowany do I Pułku Strzelców Podhalańskich. Brał udział w wojnie obronnej Polski. Jego szlak bojowy wiódł przez Nowy Sącz, Krosno i Janów Lubelski, aż na Węgry. Internowany i osadzony w obozie jenieckim, Oflag III, gdzie przebywał do końca wojny.

 

W 1945 roku wrócił do Polski. Został kierownikiem Szkoły Podstawowej w Ruptawie, a później w Miedoni koło Raciborza. Uczył w szkołach głubczyckich, był też Inspektorem Oświaty. W 1963 roku zakończył pracę zawodową i przeszedł na emeryturę. Wrócił do Pszowa. Działał w miejscowej organizacji ZBoWiD, był wieloletnim jej prezesem. Kapitan Wojska Polskiego. Szanowany i ceniony działacz społeczny. Zaangażowany w sprawy młodzieży. Zmarł w maju 1984 roku i pochowany został na cmentarzu na Przymiarkach w Pszowie. Odznaczony: Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Walecznych, Medalem Niepodległości, Srebrnym Krzyżem Zasługi.

Wolczyk Augustyn - urodził się 13 grudnia 1835 roku w Trynku niedaleko Gliwic. Święcenia kapłańskie otrzymał w 1859 r. we Wrocławiu. Wikary w Pszowie w latach 1859 - 1869. Przeniesiony do parafii Byczyna, którą zarządzał przez 16 lat. W 1886 roku, po śmierci ks. Pawła Skwary, został proboszczem w Pszowie.

 

Był współautorem pierwszej kroniki pszowskiej wydanej w 1861 roku. W 1893 roku został wybrany na posła do sejmu pruskiego. Gorliwy obrońca praw ludności polskiej. Zmarł 25 stycznia1898 roku na probostwie. Pochowany z wielkimi honorami w kaplicy Różańcowej na placu kościelnym. Gazeta „Katolik” z 29 grudnia 1932 roku tak pisze o nim:

 

„Aż do ostatniego czasu starał się o dobro tego ludu, z którego pochodził, którego bronił gdzie mógł, do którego się otwarcie przyznawał przed każdym, choćby najwyższym. Jak się starał, jak pragnął polepszenia doli ludu polskiego na Górnym Śląsku, o tym świadczy list napisany krótko przed śmiercią do redakcji „Katolika”, któremu przy tej sposobności dziękował za wszystko.

 

Należy przypomnieć jego wystąpienie w Sejmie Pruskim na początku 1897 roku, gdy chodziło o wolność ojczystego języka polskiego w życiu publicznym. Jak dzielnie występował w obronie praw ludności śląskiej, tak łagodnie postępował wobec wszystkich. Miał takie usposobienie, że potrafił przeciwieństwa łatwo łagodzić i godzić. Dlatego on pośredniczył przy zawarciu ugody politycznej, która doszła do skutku w październiku 1897 roku pomiędzy polskimi a niemieckimi wyborcami centrowymi na Śląsku. Zgoda i pokój głównie za jego przyczyną zostały zawarte, za co go nazywano „aniołem pokoju”. Ta prawdziwie historyczna zasługa zapisana wokół dobra ludzkiego, jest na zawsze w sercach wdzięcznych obywateli polskich”.

 

Bogusław Kołodziej