Krajan tysiąclecia

POPULARNY ELEMENTARZ
Anton Onderka urodził się w 1815 r. w Pawłowie jako syn nauczyciela i organisty Jana Onderki.
Po ukończeniu szkoły elementarnej studiował w latach 1832-5 w Seminarium Nauczycielskim w Głogówku. W tymże mieście rozpoczął pracę w szkole elementarnej (lata 1835-8). Od roku 1838 uczył w szkole w Łubowicach, a następnie w roku 1840 został mianowany nauczycielem i rektorem szkoły w Bełsznicy, w której pracował do 1.04.1850 r. W tym czasie opracował i wydał w 1845 r. w Raciborzu dwujęzyczny „Elementarz polsko-niemiecki oder Polnisch-Deutsches Lesebuch fur utraquistische Elementarschulen”. Elementarz ten cieszył się bardzo dużą popularnością. Wznawiano go kilkakrotnie (min. w l. 1855, 58, 62, 65, 70; drugie wydanie osiągnęło nakład 10 tys. egzemplarzy). Wspominano o nim jeszcze w raportach szkolnych z lat 70-tych i zapewne przechowywano w szafach aż do czasu wycofania elementarzy polskich. Dzieło Onderki obarczało koniecznością nauki j. polskiego (ojczystego, bardzo cenionego przez autora) i niemieckiego (państwowego). Taki sposób nauczania był wg niego niezbędny dla zrozumienia treści przy nauce czytania w j. niemieckim. Sam  w przedmowach do poszczególnych wydań zwracał uwagę na zaniedbania w nauce języka ojczystego, które były jedną z przyczyn złego stanu oświaty. Znajomość j. polskiego była wg Onderki najlepszym środkiem szerzenia kultury. W układzie metodycznym elementarz uwzględniał postulaty nauczania elementarnego- alfabet, zgłoskowanie, naukę moralności, podstawowe wiadomości o przyrodzie, społeczeństwie, matematyce,. Zawierał katechizm, powiastki i przysłowia. Nie posiadał niestety ilustracji.

W okresie Wiosny Ludów opublikował Onderka w raciborskim „Kreisblatt” (w styczniu 1850 r.) dwujęzyczną, napisaną w Bełsznicy, wyrażoną w duchu propruskim odezwę wzywającą do uczestnictwa w wyborach do parlamentu zjednoczeniowego w Erfurcie. Wzywał do jedności, zwracał uwagę na panujące jeszcze w kraju nierówności. W tymże 1850 r. zrezygnował ze stanu nauczycielskiego i przeniósł się do Rudyszwałdu, gdzie pracował jako referent biurowy. Tam też zmarł w 1866 r.

Daniel Jakubczyk

LEGENDA CZYŻOWIC
Wincenty Woźniak urodził się 12 lipca 1904 r. w Starym Sączu. Tam też ukończył Państwowe Męskie Seminarium Nauczycielskie i w 1925 r. zdał egzamin dojrzałości. W tymże roku przybył do Czyżowic i z dn. 1.09.25 r. rozpoczął pracę w miejscowej szkole powszechnej.

W 1928 r. złożył praktyczny egzamin nauczycielski. W l. 1933-35 pełnił obowiązki kierownika szkoły, a w 1936 r został mianowany stałym kierownikiem. Jeszcze w latach międzywojennych był prezesem chóru „Moniuszko” oraz inicjatorem przedstawień teatralnych (a także reżyserem, dekoratorem i aktorem). W sierpniu 1939 r. znalazł się w IV batalionie 4 Pułku Strzelców Podhalańskich. Przeszedł z nim szlak od Cieszyna po Krasnogród. Dostał się do niewoli niemieckiej. Do końca wojny pracował fizycznie, najpierw jako stróż, potem jako robotnik w Elektrowni Miejskiej w Krakowie. Do Czyżowic wrócił w maju 1945 r. Zorganizował odminowywanie sąsiedztwa szkoły, rozpoczął remont budynku szkolnego i mieszkalnego. Zorganizował Komitet Odbudowy Szkoły. Odtworzył szkolny sad, zradiofonizował szkołę, wreszcie zainicjował jej przebudowę. Udzielał się też społecznie. W latach 46-50 pełnił funkcję prezesa chóru „Moniuszko”, był też radnym GRN i członkiem koła Polskiego Związku Zachodniego. Pełnił też funkcję członka II Zarządu Oddziału Powiatowego ZNP w Wodzisławiu. Brał czynny udział w życiu wsi. Przygotowywał różne uroczystości, „ćwiczył Mazura”, kierował kołem teatralnym, wygłaszał przemówienia, prowadził wiejskie kroniki. Był Woźniak przede wszystkim wymagającym nauczycielem, dumnym z tego, że jego uczniowie kształcili się dalej. Związał się z Czyżowicami, które szczerze pokochał. Najbardziej malowniczą część wioski nazwał „Szwajcarią Czyżowicką”, które to określenie funkcjonuje po dziś dzień w przewodnikach i innych opracowaniach. Pozostał legendą Czyżowic. 1.09.70 r. przeszedł na emeryturę. Spędził ją w Wodzisławiu w dwupokojowym mieszkaniu. Zmarł 31 października 1976 r. W 2002 r. miejscowa szkoła otrzymała imię W. Woźniaka, odsłonięto pamiątkową tablicę.

D. Jakubczyk

GÓRNIK, MURARZ, NAUCZYCIEL
Wacław Dyszlewski urodził się 12 września 1909 r. w Bolesławcu Hotyninie koło Kalisza. Ukończył Państwowe Seminarium Nauczycielskie w Wągrowcu w 1929 r. Podjął pracę nauczycielską w szkole powszechnej na Wilchwach. Tutaj zamieszkał w tzw. Starej Szkole, w 1934 r. złożył II- praktyczny egzamin nauczycielski. W okresie II wojny światowej pracował jako górnik, a potem jako murarz kopalniany w Morawskiej Ostrawie. Po zakończeniu działań wojennych w 1945 r. podjął ponownie pracę w szkole na Wilchwach. W latach 1946-9 odbył Wyższy Kurs Nauczycielski w specjalnościach geografia i wychowanie fizyczne. W latach 1948-66 był instruktorem geografii. Działał w Związku Nauczycielstwa Polskiego, w latach 55-69 pełnił funkcję prezesa Zarządu Oddziału Powiatowego ZNP w Wodzisławiu Śl, wchodził w skład komisji historycznej. Jednocześnie do 1977 r. pełnił funkcję kierownika Szkoły Podstawowej na Wilchwach. Udzielał się także jako organizator tanich wycieczek krajoznawczych oraz jako koordynator Wydziału Szkolenia Polskiego Związku Piłki Nożnej w Rybniku i Katowicach. Został odznaczony min. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Żonaty z nauczycielką Stefanią Chlebikówną miał dwóch synów.

D. Jakubczyk