Jak skutecznie stosować środki ochrony roślin

Z czego składa się preparat chemiczny?

Preparaty te zawierają jedną lub więcej biologicznych substancji czynnych (aktywnych), ciekłe lub stałe substancje pomocnicze, a także m.in. rozpuszczalniki i nośniki, które zwiększają efekt toksyczności w stosunku do organizmów szkodliwych. W ten sposób pozwalają chronić rośliny przed chorobami, szkodnikami i chwastami. – Środki chemiczne należy stosować zachowując przepisy dotyczące stosowania preparatów oraz zasady dobrej praktyki rolniczej – mówi Teresa Giel ze Śląskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Częstochowie.

Bezpieczeństwo ludzi, zwierząt oraz środowiska jest nadrzędne, dlatego nie bez znaczenia jest racjonalne wykorzystanie środków ochrony roślin, z uwzględnieniem ich toksyczności i przy zachowaniu określonego progu ekonomicznej szkodliwości.

Próg ekonomicznej szkodliwości

Pojęcie to dziś często używane jest w integrowanej ochronie roślin i oznacza takie nasilenie szkodnika, chorób lub chwastów, przy której wartość spodziewanej utraty plonów przewyższa koszt zabiegu chemicznego. Jego wykonanie jest wówczas ekonomicznie zasadne.

Stosując środki ochrony roślin, rolnik powinien wiedzieć z jakim preparatem ma do czynienia. Istotne informacje zawarte są już w samej nazwie handlowej wyeksponowanej na etykiecie preparatu, np. cyfra określa gramy substancji aktywnej, a litery – formę użytkową (granulat, płynną, proszek, np. GR – granulaty, SL – koncentrat rozpuszczalny w wodzie, SC – stężona zawiesina, AP – proszek, OF – koncentrat zawiesinowy rozcieńczany).

Środki te różnią się stopniem zagrożenia dla zdrowia użytkownika, ale także dla owadów w szczególności pszczół, zwierząt i organizmów wodnych. Każdy ich rodzaj ma swoje zalety i wady, np. forma ciekła nie pyli, nie zatyka dysz, natomiast proszkowa jest tańsza, trudniej wchłaniana się przez skórę (szybciej strzepniemy niż emulsję), ale istnieje konieczność częstszego jej mieszania. Granulaty zwykle są droższe, nie pylą się, stanowią jednak zagrożenie dla zwierząt.

Każdy z preparatów ma określoną funkcję, są wśród nich m.in. środki: roztoczobójcze – akarycydy, bakteriobójcze – bakteriocydy, grzybobójcze – fungicydy, chwastobójcze – herbicydy, owadobójcze – insektycydy, mięczakobójcze – moluskocydy, nicieniobójcze – nematocydy, regulatory wzrostu roślin (tzw. antywylegacze), odstraszające szkodniki – repelenty, gryzoniobójcze – rodentycydy, przyciągające szkodniki – atraktanty, kretobójcze – talpicydy, wirusobójcze – wirocydy.

Rolnicy najczęściej korzystają z fungicydów, herbicydów i insektycydów.

Rodzaje środków ochrony roślin

Rozróżniamy środki ochrony roślin ze względu na sposób działania na organizmy szkodliwe (choroby, chwasty, szkodniki) m.in.:

• kontaktowe – środek powinien dokładnie pokryć części opryskiwane, ponieważ działa tylko w miejscu naniesienia;

• żołądkowe – środek powinien przedostać się do organizmu szkodliwego przez układ pokarmowy;

• inhalacyjne – środek powinien przedostać się do organizmu szkodliwego przed drogi oddechowe;

• fungitoksyczne – środek działa toksycznie na komórki grzybicze i nie pozwala na ich namnażanie w roślinie;

• fungistatyczne – środek nie zabija komórek grzybiczych, ale hamuje ich rozwój;

• desykujące – środek powoduje usychanie części roślin (przyspiesza ich zbiór);

• inhibujące wzrost i rozwój – środek wykazuje właściwości spowalniające wzrost i rozwój organizmu szkodliwego.

W efekcie preparaty mogą działać: powierzchniowo, a więc tylko w miejscu naniesienia nie wnikając np. do liścia rośliny, wgłębnie – rozprzestrzeniają się na całej powierzchni rośliny, systemicznie – krążąc z sokami roślin i chroniąc nowe przyrosty.

Ponadto preparaty można podzielić na: selektywne i nieselektywne, nalistne i doglebowe, przedsiewne i powschodowe.

Konieczny jest właściwy dobór środka do danej uprawy oraz do fazy rozwojowej rośliny. Nie należy wykonywać oprysków w południe, przy wysokiej temperaturze i nasłonecznieniu. W przypadku większości preparatów najlepszą skuteczność uzyskuje się w temperaturze 15 – 20º C, wieczorem po oblocie pszczół, wczesnym rankiem trzeba jednak pamiętać o rosie.

Należy zwracać szczególna uwagę na temperaturę działania środka, bo niektóre nie działają w temperaturze powyżej 20º C. Przy chwastach trzeba również zwracać uwagę na średnią dobową temperaturę. Środki doglebowe nie spełnią swego zadania jeśli jest za sucho. Przeczytać można o tym na etykiecie, gdzie m.in. zapisane jest, że preparaty należy stosować na glebę wilgotną.

Dawki środków ochrony roślin

Nie można stosować wyższej dawki, niż przewidziano na etykiecie, wolno natomiast ją obniżyć na własne ryzyko. Jeśli jednak chwasty będą mocno wyrośnięte, albo szkodnik zaatakuje z dużym nasileniem, to zmniejszenie dawki może dać efekt odwrotny. Dlatego trzeba zastanowić się, czy organizm szkodliwy jest na tyle mały, aby można było użyć mniej środka. W przypadku stosowania dawek zredukowanych lub łącznego stosowania środków, odpowiedzialność spoczywa na rolniku, który podejmuje taką decyzję. Stosowanie dawek obniżonych, jeśli jest za duża faza rozwojowa patogenu, może prowadzić do wykształcenia odporności na środki u organizmów zwalczanych.

W zabiegach z użyciem kilku komponentów szczególnie ważny jest proces przygotowania roztworu, kolejność mieszania składników, a także niedopuszczenie do osadzania i rozwarstwiania się komponentów. Ciecz użytkową należy więc przygotowywać bezpośrednio przed zastosowaniem. Nie wolno jej przetrzymywać w zbiorniku opryskiwacza. Nawet kilkugodzinny odstęp między mieszaniem składników, a zabiegiem może wywołać niepożądane reakcje chemiczne.

---

Kody form użytkowych ŚOR

AB Przynęta w postaci ziarna

AE Dyspenser aerozolowy

AL Ciecz

AP Proszek

BB Przynęta w blokach

BR Brykiet, blok

CB Koncentrat do sporządzania przynęt

CF Zawiesina kapsuł do zaprawiania nasion

CG Granule kapsułowane

CS Zawiesina kapsuł

DC Koncentrat dyspergujący

DP Proszek do opylania

DS Proszek do suchego zaprawiania nasion

EC Koncentrat do sporządzania emulsji wodnej

ED Ciecz organiczna modyfikowana do oprysku elektrostatycznego

EO Emulsja, woda w oleju

ES Emulsja do zaprawiania nasion

EW Emulsja, olej w wodzie

FD Puszka emitująca dym

FG Granule małych rozmiarów

FK Świeca dymna

FP Nabój dymny

FR Pręt dymny

FS Płynny koncentrat do zaprawiania nasion

FT Tabletka emitująca dym

FU Generator dymu

FW Pastylka emitująca dym

GA GAZ

GB Przynęta granulowana

GE Produkt wytwarzający gaz

GF Żel do zaprawiania nasion

GG Makrogranule (granule o cząstkach wielkości 2.000-6.000 µm.

GL Żel do sporządzania emulsji wodnej

GP Proszek do rozpylania (bardzo rozdrobnione cząstki stałe do pneumatycznego stosowania w szklarniach)

GR Granule

GS Smar

GW Żel do sporządzania emulsji wodnej

HN Koncentrat do zamgławiania na gorąco (bezpośrednio lub po uprzednim rozcieńczeniu)

KN Koncentrat do zamgławiania na gorąco (bezpośrednio lub po uprzednim rozcieńczeniu)

LA Lakier

LS Roztwór do zaprawiania nasion

LV Ciekły odparowywacz

ME Mikroemulsja (ciekła, klarowna forma użytkowa zawierająca olej i wodę przeznaczona do zastosowania bezpośrednio lub

po rozcieńczeniu wodą)

MG Mikrogranule (granule o cząstkach wielkości 100-600 µm)

OD Zawiesina olejowa

OF Koncentrat zawiesinowy rozcieńczony olejem

OL Koncentrat w postaci cieczy rozcieńczony olejem

OP Proszek do sporządzania zawiesiny olejowej

PA Pasta

PB Przynęta w płytkach

PC Koncentrat w postaci żelu lub pasty

PR Pręt roślinny zawierający substancję aktywną

PS Nasiona pokryte środkiem ochrony roślin

RB Przynęta (gotowa do zastosowania) przeznaczona do wabienia i zjadania przez szkodniki

SB Przynęta w postaci płatków

SC Koncentrat w postaci stężonej zawiesiny do stosowania po rozcieńczeniu wodą

SD Koncentrat zawiesinowy do bezpośredniego stosowania

SE Zawiesino-emulsja

SG Granule rozpuszczalne w wodzie

SL Koncentrat rozpuszczalny

SO Olej pokrywający powierzchnię (przeznaczony do stosowania na powierzchni wód, tworząca warstwę pokrywającą jej powierzchnię)

SP Proszek rozpuszczalny w wodzie

SS Proszek rozpuszczalny w wodzie do zaprawiania nasion

ST Tabletki rozpuszczalne w wodzie

SU Zawiesina ultraniskoobjętościowa (ULV)

TB Tabletki (do rozpuszczania w wodzie)

TP Proszek do stosowania na śladach zwierząt

UL Ciecz ultraniskoobjętościowa (ULV)

VP Produkt wytwarzający pary

WG Granule do sporządzania zawiesiny wodnej

WP Proszek do sporządzania zawiesiny wodnej

WS Proszek do sporządzania zawiesiny wodnej służący do zaprawiania

WT Tabletki do sporządzania zawiesiny wodnej

XX Inne

ZC Mieszanina form CS i SC

ZE Mieszanina form CS i SE

ZW Mieszanina form CS i EW