Dom wpływa na naszą osobowość

– Potocznie określa się, że zaburzenia osobowości dotyczą ludzi, którzy nie przestrzegają norm społecznych, kulturowych. Czy to prawda?

– W dużej mierze tak, ale nie tylko. Określenie „zaburzenia osobowości”, według przyjętych kryteriów, oznacza potwierdzenie, że charakterystyka osoby oraz utrwalone wzorce jej zachowania, jako całość wyraźnie odbiegają od zakresu kulturowo oczekiwanego i akceptowanego. Dodatkowo przejawia się to w zakresie sposobu spostrzegania i interpretowania rzeczy, wydarzeń lub ludzi, formowania postaw i wyobrażeń o sobie i innych, uczuciowości, panowania nad impulsami i jakości nawiązywania relacji z innymi ludźmi.

– Czyli?

– Czyli ktoś, kto nagminnie łamie normy przyjęte przez grupę, w której żyje, które są w niej akceptowane i uznane za obowiązujące, może mieć zaburzoną osobowość, ale również ktoś, kto nadmiernie obawia się innych ludzi, nie może nawiązać stałych związków, nie radzi sobie.

– Rozumiem, że można to leczyć?

– Oczywiście. Główną formą leczenia zaburzeń osobowości jest psychoterapia. Najgłębsze zmiany zachodzą dzięki zastosowaniu form długoterminowych w postaci terapii indywidualnej lub grupowej. Czasami zachodzi konieczność wsparcia farmakologicznego, wówczas wskazana jest współpraca z lekarzem psychiatrą. Takie leczenie w najcięższych przypadkach może przebiegać również w szpitalu, gdzie na początku często osoba jest diagnozowana i wspierana lekami, w razie potrzeby przeprowadzane jest odtrucie od substancji psychoaktywnych (jeśli były nadużywane), a dalsze leczenie powinno się odbywać w trybie ambulatoryjnym w poradni lub ośrodku psychoterapii.

– Trudno zdiagnozować takie zaburzenia?

– Profesjonalnie diagnozowaniem osobowości, jej cech, zaburzeń i zakłóceń w strukturze zajmują się psychologowie i psychoterapeuci a także lekarze psychiatrzy. Jednak każdy z nas może zastanowić się nad cechami swojej osobowości, zaobserwować czy jego sposób funkcjonowania wzbudza podejrzenie występowania jakiś zaburzeń.

– Częściej na zaburzenia osobowości cierpią osoby młode czy starsze?

– Osobowość człowieka formuje się do ok. 25 roku życia. Później jej cechy są w miarę stałe i podlegają tylko powolnym zmianom. Do tego czasu mogą w wieku młodzieńczym występować już zaburzone cechy, które nieleczone będą powodowały kształtowanie się nieprawidłowości w strukturze osobowości.

– Jeżeli mamy podejrzenie, że osoba nam bliska może cierpieć na zaburzenie osobowości, to czy warto z nią o tym rozmawiać, czy od razu odesłać do specjalisty?

– Zaburzenia osobowości nie klasyfikujemy jako chorobę psychiczną tylko zaburzenie. Jeżeli taka osoba sama stwierdzi, że widzi u siebie pewne objawy, wywołuje cierpienie innych osób albo swoje, może podjąć pewne działania, które spowodują że będzie lepiej. Tzn. przepracuje pewne mechanizmy, które u niej funkcjonują w ten, a nie inny sposób i dokona zmiany w swoim zachowaniu i sposobie przeżywania. To na pewno poprawi komfort jej życia jak i otoczenia.

– Czyli rozmowa z taką osobą jest dobrym pomysłem?

– Jak najbardziej. Należy ją przekonać do działania. A więc do podjęcia terapii, bo na tym polega leczenie osobowości. Zaburzenia osobowości mają różną głębokość, nasilenie. Jeśli powstają wątpliwości, utrzymuje się złe samopoczucie, lęki – warto skorzystać z porady fachowca – psychologa, psychoterapeuty, bądź lekarza psychiatry celem zdiagnozowania problemu i podjęcia stosownych działań.

– Czy takie terapie są skuteczne?

– Nie mam danych procentowych, w ilu przypadkach udało się zmienić funkcjonowanie u osoby poddającej się terapii.

– Ale terapia daje taką możliwość?

– Oczywiście. I to w większości przypadków. Chociaż każdy jest inny i do pacjentów podchodzi się bardzo indywidualnie.

– Czy zaburzenia osobowości są dziedziczne?

– Nie genetycznie. Dziedziczona może być najwyżej predyspozycja do pewnego sposobu reagowania. Ale na pewno wzorce jakie wynosimy z domu mają wpływ na naszą osobowość, którą w dużej mierze buduje się w oparciu o relacje z rodziną. Mówimy tutaj o procesie socjalizacji, który jest niczym innym jak rozwojem osobowości.

– Gdyby ktoś chciał profilaktycznie stwierdzić, czy ma zaburzenia osobowości, to czy są takie możliwości?

– Jest bardzo dużo testów psychologicznych, za pomocą których można to stwierdzić. Nie ma z taką diagnostyką problemów. Najbardziej miarodajne są takie, które dobierze nam psycholog na podstawie wywiadu.

– Świat bardzo mocno ewoluuje, czy w związku z tym zmieniają się też wytyczne co do określenia, co jest zaburzeniem osobowości, a co jest normą?

– Dokładnie tak. Teraz diagnozujemy w oparciu o kryteria, które od początku historii klasyfikacji chorób i zaburzeń psychicznych, były już wiele razy rewidowane. Obecnie trwają prace nad kolejną wersją. Zmiany społeczne, kulturowe mają tutaj bardzo duże znaczenie. Dobrym przykładem zmian jest homoseksualizm, który kiedyś uznawany był za zaburzenie, a obecnie jest normą. Również w zakresie rozpoznawania zaburzeń osobowości nastąpiły zmiany podyktowane  kulturowo – np. cechy, które kiedyś uznawane były za narcystyczne obecnie są pożądanym zachowaniem w wielu miejscach pracy.