Co partie obiecują samorządom?

O kierunek planowanych zmian zapytały we wrześniu polityków organizacje skupione w koalicji Obywatele w Samorządzie. Na ankietę odpowiedziały komitety wyborcze: Nowoczesna, Platforma Obywatelska, Polskie Stronnictwo Ludowe, Prawo i Sprawiedliwość, Razem oraz Zjednoczona Lewica.

– Nie przypadkowo dyskusję o kierunkach reformy samorządu rozpoczęliśmy właśnie teraz. Obywatele mają prawo wiedzieć, jakie plany mają partie, tak aby móc świadomie dokonywać wyboru 25 października. Polski ustrój samorządowy wymaga głęboko przemyślanych zmian. To jest praca na wiele miesięcy. Nowa kadencja parlamentu, daje szansę, że wspólnie uda się nam – politykom oraz działaczom pozarządowym i ekspertom – dobrze przygotować te zmiany – podkreśla Joanna Załuska z Fundacji Batorego, jedna z inicjatorek koalicji Obywatele w Samorządzie.

Na mapie administracyjnej (raczej) bez zmian

Jeśli po wyborach każdy z komitetów uzyskałby równą liczbę miejsc w ławach sejmowych – co praktycznie nie jest możliwe – administracyjna mapa Polski nie zmieniłaby się wcale. Jedyną partią deklarującą chęć utworzenia kolejnych województw – warszawskiego i środkowopomorskiego –  jest Prawo i Sprawiedliwość. Również na poziomie powiatów nie należy spodziewać się zmian. Likwidację tych jednostek postuluje jedynie partia Razem.

W kasach samorządów więcej pieniędzy

Pełna zgoda pomiędzy partiami panuje natomiast w kwestii zwiększenia samodzielności finansowej jednostek samorządu terytorialnego. Postulat ten popierają wszystkie ugrupowania, podobnie zresztą jak i propozycję, by samorządy miały większy udział w podatkach PIT, CIT i VAT.

Mniejsze ugrupowania popierają również zwiększenie uprawnień samorządów do nakładania lokalnych podatków. Prawo i Sprawiedliwość oraz Platforma Obywatelska są jednak przeciwne takiemu rozwiązaniu.

Edukacja – tak, zdrowie – nie

Brak konsensusu panuje w kwestii zwiększania odpowiedzialności samorządów w sferach istotnych dla życia codziennego mieszkańców. Inicjatorzy koalicji Obywatele w Samorządzie w rozsyłanej ankiecie zapytali o dwie z nich: edukację oraz ochronę zdrowia. W przypadku tej pierwszej jedynie partia Razem przeciwna jest zwiększaniu odpowiedzialności nakładanej na wspólnoty lokalne. Natomiast w kwestiach zdrowotnych zdania podzielone są: Prawo i Sprawiedliwość, Platforma Obywatelska oraz Polskie Stronnictwo Ludowe są przeciwne zmianom. Natomiast Zjednoczona Lewica, Nowoczesna oraz Razem popierają zwiększenie roli samorządów w obszarze ochrony zdrowia.

Wzmocnić mieszkańców

Bardzo nas cieszy zgodność wszystkich komitetów wyborczych w kwestii ustawowego wzmocnienia narzędzi partycypacji społecznej. Mówiąc prościej, dopracowania tych procedur, które pozwalają zwykłym mieszkańcom współuczestniczyć w bieżącym zarządzaniu okolicą, np. własną gminą – mówi Joanna Załuska z Fundacji Batorego, jedna z inicjatorek koalicji Obywatele w Samorządzie.

I rzeczywiście, wszystkie partie popierają postulaty ustawowej regulacji kwestii obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej, wysłuchania publicznego oraz budżetu partycypacyjnego, a także rozszerzenia katalogu spraw, które obowiązkowo będą podlegać konsultacjom społecznym.

Z radą w (nie)równowadze

Dużo większa rozbieżność zdań pomiędzy ugrupowaniami występuje w ocenie zasad funkcjonowania władz samorządowych. Część ugrupowań popiera ograniczenie liczby kadencji, które sprawować może wójt, burmistrz, bądź prezydent miasta. Platforma Obywatelska i Polskie Stronnictwo Ludowe przeciwne są takiemu rozwiązaniu. Różne też są wyobrażenia polityków nt. stosunku sił pomiędzy lokalną władzą uchwałodawczą (rady) a wykonawczą. Platforma Obywatelska przeciwna jest zwiększaniu uprawnień radnych do kontrolowania wójta, burmistrza czy prezydenta miasta. Pozostali respondenci popierają ten postulat, ale jego realizację widzą w odmienny sposób.

Niejednorodne stanowiska panują również w kwestii referendów lokalnych. Cześć partii widzi w nich cenne narzędzie demokracji bezpośredniej, inne – nie sprzeciwiając się referendom co do zasady, obawiają się, że po liberalizacji prawa staną się one przede wszystkim medium wyrażania niezadowolenia społeczności z pracy lokalnych władz, bardziej destabilizującym niż konstruktywnym. I tak, Prawo i Sprawiedliwość oraz Razem popierają postulat zniesienia lub obniżenia progów frekwencyjnych wymaganych dla ważności referendów lokalnych, z kolei Zjednoczona Lewica, Polskie Stronnictwo Ludowe i Nowoczesna są przeciwni takiemu rozwiązaniu, zaś Platforma Obywatelska nie ma zdania w tej sprawie.

(opr. pm)