Numer: 17 (627) Data wydania: 20.04.04

Motyl znów zaatakuje

20.04.2004 00:00

Wraz z budzeniem się do życia kasztanowców z zimowego snu wychodzą również szrotówki kasztanowcowiaczki - motyle odpowiedzialne za niszczenie listowia drzew. Czy w tym roku plaga będzie tak samo duża, jak w latach poprzednich?

Szrotówka to problem całej Polski. Motyl zjada liście kasztanowców, przez co już w środku lata są żółte i poskręcane. Drzewa z roku na rok słabną, a szkodnik wciąż pozostaje niezwyciężony. Przyrodnicy alarmują, że już za kilka lat mogą w ogóle zniknąć z polskiego krajobrazu. Stosowane są co prawda coraz to skuteczniejsze szczepienia drzew, jesienią zmiatane są opadłe liście, w których szrotówka zimuje, ale, niestety, nie czynią tak wszyscy. Gdyby akcja szczepień była powszechna, wówczas z motylem można byłoby sobie poradzić. Szczepionki są jednak drogie, w przypadku jednego drzewa około 60-80 zł. W ubiegłym roku liście spod kasztanowców przy swojej szkole zbierali uczniowie SP 18 z ul. Ocickiej. Szkoda, że większość szkół nie poszła ich śladem.

Szrotówek kasztanowcowiaczek wyraźnie preferuje kasztanowca białego (Aesculus hippocastanum), w znacznie mniejszym stopniu uszkadza liście kasztanowca krwistego (A. pavia), kasztanowca żółtego (A. flava) i kasztanowca czerwonego (A. xcarnea), a nie rozwija się zupełnie w liściach kasztanowca drobnokwiatowego (A. parviflora), kasztanowca gładkiego (A. glabra) i Aesculus indica. W Austrii obserwowano również małe miny na klonie jaworze (Acer pseudoplatanus) i klonie zwyczajnym (A. platanoides), ale nie są to typowe rośliny żywicielskie dla tego owada. Za http: //szrotowek.bestpest.com.pl/szrotowek/

Wiosną motyl atakuje liście drążąc w nich kanały. Do jesieni przechodzi trzy cykle rozrodcze. Jak mocno szrotówka zaatakuje w tym roku zależy od zimy. Tegoroczna była długa i ostra. Przez długi czas utrzymywał się mróz. To stwarza nadzieję, że wiele larw zamarzło. Inwazja może być więce mniejsza dzięki czemu liście będą wolniej niszczone.

O szrotówku naukowo

Jaja - kształtu soczewkowego, perłowobiałe długości 0,2-0,4 mm, na górnej stronie liści obok nerwów bocznych.
Larwy - przechodzą cztery stadia wewnątrz liścia, są beznogie o ciele segmentowym, spłaszczonym, długości 3,5-4,5 mm, barwy żółtozielonkawej.
Poczwarki - wewnątrz liścia, barwy ciemnobrązowej, długości 3,5-5 mm, ukryte w jedwabistym kokonie.
Motyle - długości 2,8-3,8 mm, skrzydła przednie o rozpiętości 7 mm, brązowozłociste z białymi przepaskami, czarno obrzeżonymi. Czuł-ki nitkowate, nieco krótsze od ciała.

Jak zabija kasztanowce?

Gąsienice żerują wewnątrz liści wygryzając miękisz między nerwami, początkowo w formie okrągłej, a potem podłużnej brązowej plamy tzw. miny o powierzchni 4-8 cm kw. Pierwsze miny pojawiają się około połowy maja. Na jednym liściu może znajdować się od kilku do nawet 300 min. Uszkodzone liście przedwcześnie opadają, bo już w połowie lipca i kasztanowce powtórnie kwitną pod koniec lata. Drzewa są osłabione, tracą walory dekoracyjne, nie kwitną i nie wiążą owoców w następnym roku. Coroczne silne uszkodzenia mogą doprowadzić do częściowego lub cał-kowitego zamierania drzew.

Wytrzymałość poczwarek

Poczwarki zimują osłonięte kokonem wewnątrz opadłych liści. Wytrzymują temperatury do -23°C. Pod koniec kwietnia wylatują pierwsze motyle, a liczne są już na początku maja i przesiadują na pniach drzew. Samice po kopulacji składają jaja na liściach, jedna składa od 20 do 30 jaj. Po 2-3 tygodniach wylęgają się larwy i wgryzają się one do wnętrza liścia, gdzie żerują przez 3-4 tygodnie. Motyle jak i gąsienice kolejnych pokoleń występują do połowy września. Gąsienice giną w temperaturze +40°C. Za http: //szrotowek.bestpest.com.pl/szrotowek/
Urząd Miasta w Raciborzu, w miarę posiadanych środków z gminnego funduszu ochrony środowiska, finansuje szczepienia drzew. W minionym roku szczepionki podano 23 kasztanowcom przy ul. Jana Pawła II (Magdaleny). Efekty były widoczne, ale spodziewano się lepszych. Najprawdopodobniej destrukcyjny wpływ na kasztanowce mają tu spaliny samochodów. W tym roku zostanie zaszczepionych kolejnych 29 drzew przy ulicy Wczasowej.
Nowiny Raciborskie sfinansowały szczepienie kasztanowca, który rośnie przy naszej siedzibie przy ul. Zborowej. Większość liści pozostało zielone do późnej jesieni 2003 r. Preparat przeciwko szrotówce to biały, bezzapachowy żel. Chorym drzewom podaje się go w zastrzyku. Wywierca się dziurkę w pniu na głębokość 10-12 cm i wstrzykuje kilkadziesiąt centymetrów sześciennych specyfiku. Z tkanki przewodzącej szybko z sokami dociera on do liści, w których siedzą larwy. Z czego składa się specyfik, tego producenci nie zdradzają. Jego głównym składnikiem jest ponoć substancja biologicznie czynna. Niszczy nie tylko szrotówka kasztanowcowiaczka, ale i grzyba Guignardia aesculi.

Właściciele prywatnych posesji, którzy starają się pomóc swoim kasztanowcom donoszą również, że efekty przynosi wywieszenie własnej konstrukcji pułapki z dostępnym na rynku austriackim feromonem camerariawit. Pozwala to zniszczyć pewien procent samców. Dobrze też zawiesić na drzewie budkę dla ptaków owadożernych. Opracowano również metodę zwalczania samców szrotówka dzięki wykorzystaniu feromonu płciowego samicy. Tak zwalcza się większość szkodników lasów, m.in. wokół Rud. Działanie jest proste. Samiec zwabiony swoistym zapachem samicy wciągany jest do pułapki. Te ostatnie nie mają możliwości kopulacji i cykl rozwojowy zostanie przerwany. Zgromadzona w pułapkach trucizna ostatecznie uśmierca samce.

(waw)