80. rocznica Tragedii Górnośląskiej w Rydułtowach
Tragedia Górnośląska obejmowała szereg działań o charakterze zbrodniczym wobec cywilnych mieszkańców Górnego Śląska. Rozpoczęła się wraz z wkroczeniem wojsk radzieckich i polskich pod koniec stycznia 1945 r. na terytorium ówczesnej Prowincji Górnośląskiej. Wiązała się z masowymi mordami, gwałtami, grabieżami i dewastacją materialnego dziedzictwa, tworzeniem przyzakładowych obozów pracy oraz obozów koncentracyjnych, a także z deportacjami do Związku Radzieckiego oraz wysiedleniami Ślązaków zweryfikowanych jako Niemców. Tym działaniom towarzyszyły nadużycia o charakterze materialnym oraz nieuzasadnione aresztowania.
Był to traumatyczny okres dla wielu Ślązaków, który pozostawił niezagojone rany, dlatego tak istotnym jest pamięć o tych ciężkich wydarzeniach, bo jak powiedział jeden z Rydułtowików "Młodzi nie wiedzą, starzy nie pamiętają”. Właśnie, by przypomnieć RCK „Feniks” 31 stycznia zaprasza na dzień pamięci o Tragedii Górnośląskiej. Tegoroczny jubileuszowy program wydarzenia zaspokoi zarówno tych którzy poszukują wiedzy historycznej, jak i doznań artystycznych.
15:30 Projekcja filmu „Jo był ukradziony — Tragedia Górnośląska” (2019), sala kinowa, wstęp wolny
Film o wydarzeniach z 1945 roku na Górnym Śląsku, o Ślązakach, deportowanych na Wschód. "Jo był Ukradziony", to film dokumentalny, opowiadający tragiczną historię deportowanych w 1945 roku Ślązaków, represje, aresztowania, przesłuchania i zsyłki na wschód Związku Radzieckiego. Był to tragiczny czas zniewolenia dla Polski i Polaków, a dla różnych grup etnicznych, zamieszkujących Polskę, a w szczególności dla Ślązaków, okres terroru.
Reżyseria: Adam Grzegorzek
Czas trwania: 40 minut.
17:00 Prelekcja dra hab. Adama Dziuroka “Rok 1945 r. na Górnym Śląsku - bilans represji”, sala kameralna II, wstęp wolny
Prelekcja w formie prezentacji będzie z jednej strony próbą odpowiedzi na pytanie o definicje tzw. Tragedii Górnośląskiej, z drugiej zaś przedstawienia najnowszych ustaleń (w formie statystycznej) dotyczących skutków obecności Armii Czerwonej na Górnym Śląsku w 1945 r. (zabójstwa, gwałty, aresztowania, deportacje, demontaż i rabunki) oraz działalności polskiego komunistycznego aparatu bezpieczeństwa (w tym m.in. systemu obozowego).
Dr hab. Adam Dziurok prof. UKSW - historyk z Rybnika, profesor Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, naczelnik Oddziałowego Biura Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach, redaktor naczelny półrocznika popularnonaukowego. "CzasyPismo. O historii Górnego Śląska". Specjalizuje się w badaniach historii Górnego Śląska w czasach najnowszych, relacji Kościół-państwo w PRL oraz działalności aparatu bezpieczeństwa.
17:30 Prelekcja Oskara Mandla “ Warunki egzystencji w sowieckiej niewoli w kontekście Tragedii Górnośląskiej”, sala kameralna II, wstęp wolny
Oskar Mandla w swoim wystąpieniu skupia się na mniej znanych aspektach II wojny światowej, łączącfakty history czne z analizą ludzkich losów. Jego charakterystyczny styl to połączenie pasji opowiadania z wiedzą, co sprawia, że każda prelekcja jest zarówno poruszająca, jak i edukacyjna. W swojej opowieści zgłębi trudną sytuację Ślązaków i Śląskich Niemców na przełomie 1945 roku oraz opowie o mniej znanych miejscach deportacji.
Oskar Mandla - pasjonat historii, podróżnik i kolekcjoner. Działacz mniejszości niemieckiej, rekonstruktor historyczny.
18:45 Prelekcja dra Mateusza Sobeczko i Patrycji Tomiczek „"Jo był ukradziony - projekt, konteksty, świadkowie”, sala kameralna II, wstęp wolny
Dr Mateusz Sobeczko – urodzony w Rydułtowach, historyk i archiwista. Od 2012 roku jest pracownikiem Polskiej Akademii Nauk Archiwum w Warszawie Oddziału w Katowicach. W latach 2012-2014 oraz 2016-2017 pracownik naukowy w Zakładzie Historii Najnowszej po 1945 roku Instytutu Historii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Angażuje się szeroko w promowanie nauki i historii, poprzez organizację konferencji, wystaw, wykładów, szkoleń i warsztatów. Autor kilkunastu publikacji naukowych, w tym m.in. monografii: Polska Zjednoczona Partia Robotnicza w Katowicach wobec Kościoła katolickiego w latach 1970-1980. Katowice 2017, Kościół i parafia Matki Bożej Uzdrowienia Chorych w Rydułtowach-Orłowcu w latach 1980-2022, Katowice-Rydułtowy 2022 oraz współautorem książek: „Jo był ukradziony”. Tragedia Górnośląska. Ziemia rybnicka. Katowice- Rydułtowy (3 wydania w 2016, 2018 i 2020 roku), „Był naprawdę dobry”. Działalność księdza Franciszka Blachnickiego w parafii Świętego Jerzego w Rydułtowach. Katowice-Rydułtowy 2018 oraz „Pionier w likwidacji niskiej emisji”. Ciepłownia Rydułtowy w latach 1993-2018. Katowice-Rydułtowy 2020. Jego zainteresowania badawcze skupiają się w kręgu historii Kościoła katolickiego, historii Śląska i okresu PRL-u. Prowadzi badania nad historią turystyki. Prywatnie kocha podróże, muzykę klasyczną i malarstwo.
Patrycja Tomiczek – historyk, nauczycielka, menedżer kultury, animator, działaczka lokalna. Jest absolwentką Historii, specjalność nauczycielska UŚ w Katowicach. Swoje zainteresowania kieruje także w stronę historii XX wieku, zwłaszcza historii regionu. Członkini Stowarzyszenia Działań Lokalnych „Spichlerz”, zajmującego się pielęgnowaniem tradycji, lokalnej historii i dziedzictwa. Organizatorka i uczestniczka konferencji naukowych. Brała udział w pracach nad publikacją dra hab. Kazimierza Miroszewskiego i dra Mateusza Sobeczko „Jo był ukradziony”. Tragedia Górnośląska. Ziemia rybnicka. Uczestniczka wielu projektów, w ramach których współtworzy spektakle oraz widowiska historyczne. Redaktor naczelna wydawanego przez Instytut Historii Uniwersytetu Śląskiego periodyku studencko-doktoranckiego „Fax Historica”. Współautorka książki „Był naprawdę dobry”. Działalność księdza Franciszka Blachnickiego w parafii Świętego Jerzego w Rydułtowach”.
19:30 Spektakl „Jo był ukradziony”, Teatr SAFO, sala teatralna, bilety: 30 zł
Na podstawie książki, pod tym samym tytułem, wydanej z inicjatywy Stowarzyszenia Moje Miasto teatr SAFO stworzył sztukę o tym samym tytule, która miała swoją premierę w 2017 roku. Spektakl jest wręcz dokumentalnym zbiorem relacji świadków, opowieścią o traumie, która jest dziedziczona przez następne pokolenia. Kiedy spektakl został ponownie wzięty na warsztat w 2020 roku, teatr rozłożył go na części pierwsze i potem poskładał. Wyrzucił to co niepotrzebne. Dosłowność zastąpił symbolem skrupulatnie przekuwając relacje o Tragedii Górnośląskiej na język teatru.
Reżyseria i scenariusz: Katarzyna Chwałek-Bednarczyk
Obsada: Zuza Pawlak, Paulina Pierchała, Remigiusz Michalik, Adam Razik, Sławek Zawisz, Michał Hajduczek.
Wydarzeniu towarzyszą wystawy: fotografii Damiana Machnika, Centrum Dokumentacji Deportacji Górnoślązaków do ZSRR w 1945 roku wystawa Stowarzyszenia "Moje Miasto".
źródło: RCK Feniks