Ilu mieszkańców ma Racibórz?
Dziś Racibórz zamieszkuje nieco ponad 49 tysięcy osób. A jak było w przeszłości? Z tego artykułu dowiesz się, ilu mieszkańców Racibórz liczył w średniowieczu, pod koniec XIX wieku, w dwudziestoleciu międzywojennym oraz w latach powojennych.
Od lat świetności do długotrwałej stagnacji
Gród w Raciborzu istniał długo przed nadaniem miastu praw miejskich. O zdobyciu miasta przez wojów Bolesława Krzywoustego w 1108 roku dowiadujemy się z Kroniki Galla Anonima. Nie wiemy, ilu mieszkańców zamieszkiwało wówczas Racibórz, ale musiał to być na tyle znaczny ośrodek, że ambitny książę piastowski w ogóle się tu pofatygował.
1315 rok przyniósł straszliwą zarazę. Wiemy, że zmarło wówczas 3/4 mieszkańców Raciborza. Jednak już w 1337 roku miasto zamieszkiwały 2882 osoby, co na tamte czasy czyniło z Raciborza znaczny ośrodek.
Szacuje się, że w połowie XIV wieku Racibórz liczył około 3100 dusz. Jednak kolejne stulecia przyniosły zahamowanie rozwoju miasta. Nie był to jakiś wyjątkowy proces. Podobny los spotkał tysiące miast i miasteczek na terenie dzisiejszych Czech, Niemiec czy Polski. Dość powiedzieć, że po upływie ponad trzech stuleci Racibórz liczył niespełna 3300 mieszkańców (1787 rok).
Wiek pary i rewolucja demograficzna
Dopiero wiek XIX przewrócił wszystko do góry nogami. Rozwijający się przemysł potrzebował rąk do pracy. Migracje ze wsi do miast przybrały na sile. Wraz z pojawieniem się kolei wzrosła mobilność ludzi, a zarazem możliwości produkcji i wymiany handlowej miast położonych w głębi lądu. Racibórz wykorzystał tę dziejową szansę. Dzięki zabiegom książąt Feliksa von Lichnowskiego oraz Wiktora von Ratibora miast bardzo szybko zyskało połączenie kolejowe, co ułatwiło zbyt produkowanych na miejscu towarów oraz zachęciło do budowy kolejnych fabryk.
Racibórz schyłku XVIII wieku był sennym miasteczkiem, niewiele różniącym się od tego sprzed kilkuset lat. Sto lat później był to prężny organizm z dymiącymi kominami zakładów przemysłowych, bogatymi fabrykantami, dobrze sytuowanymi kupcami oraz tysiącami nowych mieszkańców, którzy znaleźli zatrudnienie w rozwijającym się przemyśle. Liczba mieszkańców Raciborza podwajała się co kilka dekad. W 1833 r. było 5 641 mieszkańców, w 1861 roku liczba mieszkańców wzrosła do 11 794 osób, w 1895 roku roku Racibórz zamieszkiwało 21 680 osób.
Wzrost, spadek i...katastrofa
W 1903 roku liczba mieszkańców Raciborza przekroczyła 30 000 osób. Stało się to przyłączeniu do miasta Starej Wsi i Proszowca. W 1933 roku miasto zamieszkiwało 51 680 osób, natomiast w 1939 roku Racibórz liczył 49 724 mieszkańców.
Wszystko to trwało do schyłku II wojny światowej, gdy po krótkich walkach wojska Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej zajęły Racibórz. Część zabudowy została zniszczona. Znaczna część niemieckiej ludności opuściła miasto. Nowa, polska administracja stwierdziła, że wiele zdewastowanych budynków nadaje się do odbudowy. Jednak władze komunistyczne miały inne priorytety - z miasta trzeba wydobyć 5 milionów cegieł, który mają posłużyć do odbudowy zniszczonej przez Niemców Warszawy. Dawny Ratibor przestał istnieć. Liczba ludności spadła do 15 084 osób.
Wzrost, szczyt i... znowu spadek
II wojna światowa i pierwsze lata powojenne nie były pierwszym kataklizmem w dziejach miasta. Tak jak przed wiekami, tak i tym razem Racibórz zdołał podnieść się z upadku, czego wyrazem była rosnąca liczba mieszkańców. W 1957 roku było ich 30 126.
W latach 70-tych XX wieku do miasta włączono Markowice, Miedonię, Brzezie, Ocice Górne i Sudół. W 1986 roku liczba mieszkańców Raciborza przekroczyła próg 60 000. W 1993 roku Racibórz zamieszkiwało 64 875 osób.
W kolejnych latach raciborzan zaczęło ubywać. Ten negatywny trend, związany m.in. z emigracją oraz spadkiem dzietności, trwa do dziś. W 1999 roku Racibórz liczył 60 741 mieszkańców. W 2010 roku raciborzan było już 56 397. W 2021 roku liczba mieszkańców spadła do wspomnianych we wstępie 49 332 osób (łączna liczba mieszkańców zameldowanych na pobyt stały i czasowy).
Wojciech Żołneczko
Dane dotyczące liczby mieszkańców zaczerpnięte z "Dziejów Ziemi Raciborskiej" Norberta Miki, "Dziejów Raciborza i jego dzielnic" Pawła Newerli, pracy zbiorowej pod red. Jana Kantyki pt. "Racibórz. Zarys rozwoju miasta", a także danych udostępnionych dzięki uprzejmości Wydziału Spraw Obywatelskich Urzędu Miasta Racibórz.