Lenartowicz krytykuje rządowy program: „Czyste powietrze? Czysta fikcja!”

Gabriela Lenartowicz nie pozostawia suchej nitki na rządowym programie „Czyste powietrze”, w ramach którego właściciele i współwłaściciele domów jednorodzinnych mogą ubiegać się o dofinansowanie m.in. wymiany źródeł ciepła, przyłączy do sieci gazowej, termomodernizacji budynków, montażu OZE.

Brak pieniędzy?

– Problem w tym, że pieniędzy na te działania nie ma ani w budżecie państwa na 2019 rok, ani w planach Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – mówi Gabriela Lenartowicz. Posłanka z raciborszczyzny wylicza, że w planie finansowym NFOŚiGW zapisano co prawda 1,7 mld zł na dotacje, jednak lwia część tej kwoty – 1,4 mld zł – ma zostać przeznaczona na drogi samorządowe, 285 mln zł jest zarezerwowane na „wieloletnie zobowiązania z tytułu geologii i górnictwa”, natomiast 100 mln zł ma zostać przeznaczone na monitoring środowiska zapobiegający pożarom wysypisk śmieci.

– Polacy poskładali wnioski i liczą na pieniądze. Z jakiego źródła mają one pochodzić? – pyta G. Lenartowicz i wskazuje na jeszcze jedną wadę „Czystego powietrza”, a mianowicie brak umocowania prawnego tego programu.

Posłanka dodaje, że program „Czyste powietrze” już został poddany modyfikacjom, ograniczającym nie tylko dostęp do dofinansowania ekologicznych przedsięwzięć, ale również samą wysokość wsparcia, co czyni go nieatrakcyjnym. – Praktycznie można powiedzieć, że „Czyste powietrze” to czysta fikcja – kwituje G. Lenartowicz.

Doświadczenia ze Śląska

Gabriela Lenartowicz, która w gabinecie cieni Platformy Obywatelskiej stoi na czele resortu środowiska, jako receptę na problem walki ze smogiem wskazuje pakiet rozwiązań przygotowanych pod jej kierunkiem. Wiele z zapisów projektu ustawy opiera się na doświadczeniach, które wyniosła z czasów, gdy była prezesem Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.

– Fundusz przeznaczał wtedy 200 mln zł rocznie na ochronę powietrza w województwie śląskim. Mimo że wydawaliśmy tak dużo pieniędzy, efekty były niewspółmierne do oczekiwań – mówi Gabriela Lenartowicz i wskazuje, że właśnie wówczas ona i jej pracownicy doszli do wniosków, że ochrona powietrza ma sens tylko wtedy, gdy jest prowadzona systemowo. Właśnie taki charakter mają mieć zapisy ustawy, której projekt powstał pod jej kierunkiem.

„Znaczone pieniądze”

Projekt ustawy o czystym powietrzu, który zachwala Gabriela Lenartowicz, przewiduje przyjęcie Krajowego Programu Ochrony Powietrza, który będzie mieć charakter aktu wykonawczego do wspomnianej ustawy. To znaczy, że każda próba jego zmiany będzie powodowała konieczność zmiany ustawy, a co za tym idzie, rozpoczęcie publicznej debaty na ten temat. Takie umocowanie prawne programu ma być zabezpieczeniem przed ewentualnymi próbami ograniczenia programu.

Program zakłada wydatkowanie 0,5% PKB rocznie na rzecz ochrony powietrza, tj. dotacje i pożyczki do termomodernizacji, wymiany źródeł ciepła, montażu OZE i przyłączy do sieci gazowniczej lub ciepłowniczej. To około 9,5–10 mld zł. Pieniądze mają pochodzić m.in. z opłat środowiskowych oraz aukcji uprawnień do emisji CO2. Posłanka wskazuje, że obecnie pozyskane tą drogą pieniądze „nie są znaczone”, co skutkuje ich „przejadaniem przez dużą energetykę oraz górnictwo”. Proponowane przez nią rozwiązania mają wymusić przeznaczanie ich na poprawę jakości powietrza.

Gminy przygotują plany

Wielkie pieniądze mają być wydatkowane za pośrednictwem wojewódzkich funduszy ochrony środowiska oraz gmin. Te ostatnie będą sporządzać plany zaopatrzenia w ciepło, które zostaną podniesione do rangi prawa miejscowego. W ramach tych planów zostanie przeprowadzona inwentaryzacja budynków oraz ich źródeł zaopatrzenia w ciepło i energię. Dodatkowo plany te mają wskazywać na docelowe systemy zaopatrzenia w ciepło i energię budynków z uwzględnieniem działań, które mają do tego doprowadzić.

Każdorazowo plan ma zostać dostosowany do sytuacji gminy oraz jej składowych części. W przypadku niektórych dzielnic czy sołectw opłacalne może być przyłączenie do sieci gazowniczej, w przypadku innych do sieci ciepłowniczej, w przypadku jeszcze innych jedyną możliwością będzie wymiana pieców na nowoczesne, niskoemisyjne kotły.

Gdy gmina przygotuje już taki plan, wówczas będzie mogła ogłosić nabór wniosków o przyznanie dotacji na realizację zawartych w planie inwestycji. Wnioski będą składać właściciele nieruchomości. Gdy nabór zostanie zakończony, wówczas gmina zwróci się do wojewódzkiego funduszu o przyznanie środków na ten cel, które następnie zostaną przekazane wnioskującym o nie właścicielom nieruchomości.

Właściciele nieruchomości, którzy zdecydują się na przeprowadzenie takich inwestycji, dodatkowo będą mogli liczyć na przyznanie ulg podatkowych. W przypadku osób, których nie będzie stać na wniesienie wkładu własnego do inwestycji, możliwe będzie staranie o przyznanie pomocy socjalnej na ten cel.

– To nie są rzeczy odkrywcze, bo one są robione na świecie – mówi Gabriela Lenartowicz. Posłanka twierdzi, że tak pomyślany ekologiczny program mógłby stać się kołem zamachowym gospodarki. – Przecież tych domów nie będą ocieplać zachodnie koncerny tylko małe firmy działające w najbliższym sąsiedztwie wnioskodawcy – wyjaśnia G. Lenartowicz.

Gabriela Lenartowicz podkreśla, że w całej sprawie „nie chodzi o polityczne podteksty, bo od tego (zanieczyszczonego – red.) powietrza umierają tak samo wyborcy PiS i PO – kończy.

Wojtek Żołneczko

Sobierajski: Nie ma zagrożeń w finansowaniu programu Czyste Powietrze

Dla równowagi przedstawianych na naszych łamach opinii, zwróciliśmy się do biura poselskiego Czesława Sobierajskiego (PiS) o odniesienie się do poruszonych przez posłankę Lenartowicz spraw, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii finansowania programu „Czyste powietrze”, jego umocowania prawnego oraz zmian, które zostały w nim wprowadzone (ograniczenie maksymalnej wysokości dotacji oraz wykluczenie uczestnictwa w programie osób wchodzących w 32% próg podatkowy). Oto odpowiedź, którą otrzymaliśmy (śródtytuły pochodzą od redakcji).

W związku ze zmianami w systemie podatkowym wprowadzonymi Ustawą z dnia 9 listopada 2018 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, od 1 stycznia br. w Polsce dostępne są dwa, uzupełniające się instrumenty finansowe służące wsparciu poprawy efektywności energetycznej jednorodzinnych budynków mieszkalnych. Są to premia termomodernizacyjna i Program Czyste Powietrze.

Odliczenie od podatku

Premia termomodernizacyjna polega na tym, że podatnik będący właścicielem budynku mieszkalnego jednorodzinnego, ma prawo odliczyć od podstawy opodatkowania wydatki poniesione na zakup materiałów i urządzeń oraz usług związanych z realizacją zadania termomodernizacyjnego. Czas realizacji przedsięwzięcia termomodernizacyjnego nie może przekroczyć 3 lat, a łączna kwota wydatków nie może być wyższa niż 53 000 zł. Jeżeli kwota odliczenia nie znajduje pokrycia w rocznym dochodzie podatnika, podlega odliczeniu w kolejnych latach, nie dłużej jednak niż przez 6 lat.

Program Czyste Powietrze skierowany jest do wszystkich właścicieli budynków mieszkalnych jednorodzinnych. Środki w ramach tego programu przeznaczone są na wymianę starych źródeł ciepła (kotłów i pieców) na źródła ekologiczne. Ten warunek spełnia: podłączenie do miejskiej sieci ciepłowniczej, kocioł gazowy kondensacyjny, pompę ciepła lub kocioł na paliwo stałe, ale taki, który spełnia wymogi 5 klasy emisyjności według polskich przepisów i warunki ekoprojektu według przepisów unijnych. Warunkiem koniecznym przystąpienia do Programu Czyste Powietrze jest posiadanie lub wymiana starego źródła ciepła na takie, które spełnia wymogi Programu.

Dla kogo dotacje?

W ramach Czystego Powietrza można również np. ocieplić budynek i zmodernizować wewnętrzną instalację centralnego ogrzewania, wymienić okna i drzwi zewnętrzne.

Dofinansowanie udzielane jest w formie dotacji i preferencyjnie oprocentowanych pożyczek.

Wysokość dofinansowania w ramach Programu Czyste Powietrze zależy od dochodu netto (czyli po odjęciu podatku) przypadającego na członka gospodarstwa domowego. Jeżeli dochód na osobę nie przekracza kwoty 600 zł na miesiąc, wnioskodawca może uzyskać dotację w wysokości do 90% kosztów kwalifikowanych zadania, od kwoty nie większej niż 53 000 zł. Koszty kwalifikowane to takie, które służą zmniejszeniu zużycia ciepła przez budynek (wymiana kotła, ocieplenie) i ich maksymalna wartość została określona w materiałach Programu Czyste Powietrze. Na brakującą cześć inwestycji, ale do wysokości kosztów kwalifikowanych, wnioskodawca może zaciągnąć preferencyjną pożyczkę.

Dotacje, pożyczki i ulgi dla osób dobrze sytuowanych

Im dochód na członka rodziny wyższy, tym udział dotacji w łącznym dofinansowaniu niższy. Jeżeli wnioskodawcy osiągają kwotę rocznego dochodu (samodzielnie lub razem ze współmałżonkiem) w wysokości do 85 528 zł, mogą otrzymać dotację z Programu Czyste Powietrze w wysokości do 18% kosztów kwalifikowanych oraz skorzystać z ulgi termomodernizacyjnej. Jeżeli dochody roczne mieszczą się w granicach od 85 529 zł do 125 528 zł wysokość dotacji może wynieść do 15% kosztów kwalifikowanych, uzupełnieniem finansowania może być ulga termomodernizacyjna. Natomiast wnioskodawcy o dochodach powyżej 125 529 zł mogą skorzystać w ramach Programu Czyste Powietrze tylko z preferencyjnej pożyczki oraz z ulgi termomodernizacyjnej. W praktyce wygląda to tak, że podatnik o dochodach wyższych niż 85 528 zł sumuje według faktur koszty brutto (z podatkiem VAT) poniesione na przedsięwzięcie termomodernizacyjne, wylicza kwotę dotacji, odpowiednio według tabeli 18%, 15% lub 0%, różnicę pomiędzy sumą wydatków i wyliczoną dotacją odlicza od podstawy opodatkowania, dzięki czemu zapłaci niższy podatek dochodowy.

Nowelizacja ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wprowadziła jeszcze jedną zmianę korzystną dla wszystkich beneficjentów. Świadczenia otrzymane z tytułu dotacji w ramach Programu Czyste Powietrze są wolne od podatku.

„Nie ma zagrożeń”

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach jako instytucja wdrażająca program w województwie śląskim dysponuje odpowiednimi środkami finansowymi, wspartymi pożyczką z NFOŚiGW, na realizację Programu Czyste Powietrze w bieżącym roku i latach następnych. Nie ma zagrożeń w finansowaniu programu Czyste Powietrze.