ZUS może odebrać wypłacone świadczenie z odsetkami

Kontrowersyjna zmiana art. 84

Najwięcej emocji związanych z nowelizacją ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw budzi zmiana art. 84 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych w zakresie zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, a szczególnie  jego ustępu 1, który w obecnym brzmieniu wygląda następująco:

art. 84 ust. 1:

,,Osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11. Odsetki, z zastrzeżeniem ust. 1a, są naliczane od dnia następującego po dniu wypłaty świadczenia do dnia spłaty.”

Wprowadzone zmiany w powyższym artykule doprowadziły do tego, że ZUS będzie mógł żądać odsetek od nienależnie pobranych świadczeń za okres sprzed wydania decyzji o nienależnym pobraniu świadczeń, czyli od dnia wypłaty świadczenia uznanego za nienależne. Odsetki te będą zaś naliczane od dnia następującego po dniu wypłaty świadczenia do dnia spłaty.

Celowe nabijanie odsetek?

Zmiana przepisu jest o tyle niebezpieczna, że ZUS wiedząc, że doszło do nieprawidłowości będzie mógł zwlekać do końca okresu przedawnienia, czyli przez 5 lat, z wydaniem decyzji o zwrocie nienależnego świadczenia albo jego różnicy wraz z odsetkami. Tymczasem, osoba występująca o świadczenie ma przeświadczenie, że jej wniosek zostanie merytorycznie sprawdzony, a świadczenie wypłacone będzie gdy spełnione zostaną wszystkie przesłanki. Po zmianie przepisu jednak z ZUS-u zdjęty będzie obowiązek weryfikacji wniosku zanim dokona wypłaty świadczenia. ZUS najpierw wypłaci pieniądze na podstawie wniosku i załączonych dokumentów, a na weryfikację podania będzie miał 5 lat. Oznacza to, że przepis i związane z nim konsekwencje najbardziej uderzy w zwykłych obywateli, którzy tak naprawdę często nie są w stanie sami określić czy spełniają wymagania aby otrzymać świadczenie czy nie. Niejeden adwokat zajmujący się tego typu sprawami będzie miał ręce pełne roboty.

Większe możliwości dochodzenia należności

Do tej pory należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń mogły być dochodzone jedynie w trybie egzekucji administracyjnej. Nowelizacja wprowadza jednak rozszerzenie trybów dochodzenia należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń. Jak zapisano w art. 86 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nienależnie pobrane świadczenia będą podlegały potrąceniu z wypłacanych świadczeń, a jeżeli prawo do świadczeń nie będzie istniało, będą podlegały ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej. W praktyce oznacza to, że ZUS teraz będzie mógł się teraz dołączyć do egzekucji komorniczej z nieruchomości, czego do tej pory nie mógł zrobić.

Rozszerzony wykaz nienależnie pobranych świadczeń

W trakcie nowelizacji zmieniony został również art. 84 ust. 2 pkt 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznej, przez co rozszerzono wykaz nienależnie pobranych świadczeń o świadczenia z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej chorobą z ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego.

Zmiana po kryjomu

Biorąc pod uwagę ilość zmian i ich wagę dla wszystkich ubezpieczonych wydawać by się mogło, że powinny być one przed wprowadzeniem w życie poprzedzone konsultacjami i dyskusjami publicznymi. Nic takiego jednak nie miało miejsca. Nowelizacja ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r., poz. 1621) zmieniająca brzmienie art. 84 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych została wprowadzona nijako w tajemnicy, ponieważ autorzy projektu w jego uzasadnieniu nie wspomnieli o nim ani słowem.