Lata 40. w Raciborzu - odbudowa miasta
Kto był pierwszym powojennym prezydentem Raciborza? Jakie były początki PSS Społem oraz Domu Handlowego "Bolko"? Jak w zniszczonych mieście odbudowywano przemysł, służbę zdrowia oraz instytucje kultury? Zachęcamy do podróży po pasjonujących dziejach Raciborza. Na początek - zapomniana historia z lat 40. XX wieku.
Administracja
Pierwszym prezydentem Raciborza zostaje Paweł Lelonek (na zdj.). Trafia do naszego miasta 9 maja 1945 roku razem z grupą operacyjną, której przewodzi starosta powiatu raciborskiego Ludwik Koperczak. Grupa ma za zadanie przejąć władzę od wojsk radzieckich i stworzyć zręby lokalnej administracji. Nowy prezydent od początku musi walczy z komendanturą radziecką, która rozkrada miejskie folwarki i szabrownikami, wywożącymi poniemieckie mienie. Za jego kadencji udaje się uruchomić prawie wszystkie zakłady pracy, ruszają kluczowe dla miasta wodociągi, kanalizacja, gazownia, oczyszczalnia, szpital i tartak, a także kluby sportowe, szkoły i dom kultury. Ostatecznie organizacja Zarządu Miejskiego kończy się w styczniu 1946 roku. Powstaje pięć wydziałów: ogólny, finansowy, aprowizacji i handlu, społeczny i techniczny, na czele których stają naczelnicy. Każdy wydział podzielony zaś zostaje na referaty, którymi kierują kierownicy. W urzędzie wojewódzkim prezydent Lelonek walczy o przyznanie miastu kredytu na remont budynków mieszkalnych oraz przydział kartek dla powstańców śląskich i działaczy byłego Związku Polaków w Niemczech. Jako przedwojenny działacz PPS-u jest też przeciwnikiem połączenia go z PPR-em i głośno się na ten temat wypowiada. W listopadzie 1948 roku zostaje wezwany do urzędu wojewódzkiego i stamtąd trafia do więzienia w Katowicach. Umiera w lipcu 1951 roku.
Spółdzielczość
17 lipca 1945 roku, trzynastu aktywnych raciborzan powołuje do życia Spółdzielnię Spożywców. W skład jej rady nadzorczej wchodzi Edward Kapuścik, który zostaje przewodniczącym, Marian Kruszyński, który obejmuje funkcję prezesa zarządu oraz Karol Wdówka i Józef Kubica jako członkowie zarządu. W grupie założycielskiej, oprócz składu zarządu, znajdują się: Jan Affa, Ignacy Fojcik, Jerzy Stecki, Kazimierz Pilarski, Józef Gordoń, Wanda Bogucka, Władysław Blak, Franciszek Cycoń i Jan Bulenda. 13 października spółdzielnia zostaje zarejestrowana w Sądzie Grodzkim w Gliwicach i przyjmuje nazwę Powszechna Spółdzielnia Spożywców w Raciborzu. Na początku jej członkowie odbudowują Racibórz i zajmują się rozdziałem towarów pochodzących z UNRRY, m.in. żywności, ubrań i leków. Do końca 1945 roku udaje się zaadaptować siedem lokali na sklepy i zatrudnić 21 pracowników.
Poczta
Zarządzeniem Dyrekcji Okręgu w Katowicach z 17 maja 1945 roku przybyły do Raciborza Augustyn Polczyk ma zorganizować w mieście Obwodowy Urząd Pocztowo-Telekomunikacyjny. Może liczyć na pomoc Jana Drożdżoła (pocztylion), Jana Mielnika, Juliana Świstaka, Andrzeja Motyki, Mariana Gawrona, Antoniego Żaka, Teodozji Kalarus (kulturalno-oświatowa), Władysława Maliszewskiego (starszy telegrafista) i Franciszka Rudnika (monter). Urząd rozpoczyna działalność 4 czerwca, a 28 lipca uruchomiona zostaje 100-numerowa centrala telefoniczna. Pierwsze połączenie linią napowietrzną z Wodzisławiem zostaje zlikwidowane po kilku dniach dla celów wojskowych. W połowie sierpnia jest już możliwe uzyskanie połączeń kablowych z Koźlem, Katowicami, Opolem, Nysą i Głubczycami. W listopadzie 1948 roku zaczyna działać dalekopis łączący Racibórz z Katowicami.